Başkanımız Amatör Telsizciliğin bir “ANA GELENEĞİ” Olarak “ÇEVRİM”i anlatıyor
Uluslar arası Amatör Telsizciler Birliği IARU’nun kuruluş günü olan 18 Nisan her yıl “Dünya Amatör Telsizcilik Günü” olarak kutlanmaktadır. Bu kutlamalara, her yıl farklı sloganlar ve bu sloganların eksenindeki etkinlikler eşlik etmektedir.
2009 yılının sloganı “Amatör Telsizcilik Acil Durum Haberleşmesi” olarak belirlenmiş ve 18 Nisan günü IARU’nun üç bölgesi tarafından eşzamanlı olarak bir “Uluslar arası Acil Durum Çevrimi” düzenlenmiştir. Bu çevrime TRAC’ı temsilen TA2KI, TA4KA ve TA7KA katılmıştır.
Etkinliğin işleyiş kurallarına bakıldığında, “çevrim” kavramının amatör telsizciliğindeki önemini anlamak daha kolay olacaktır sanırım.
Etkinlikte, her IARU bölgesi için bir “merkez istasyon” belirlenmiş (bu örnekte mensubu olduğumuz IARU 1. Bölgesi için GB4NRC) ve her katılımcının 25 kelimeyi aşmayacak bir mesajı bu istasyona iletmesi, ayrıca her katılımcının başka katılımcıların mesajlarını alıp ya doğrudan ana istasyona, bunun mümkün olmaması durumunda ise başka bir katılımcıya aktarması istenmiştir. Mesaj formatı olarak ise, uluslar arası telsiz haberleşmesi standartlarındaki bir mesaj formu esas alınmıştır.
Sonuç olarak, propagasyon koşulları nedeniyle etkinliğin yürütüldüğü 11:00-15:00 UTC zaman aralığında ana istasyona ulaşamayan katılımcıların mesajlarını diğer katılımcılar aracılığıyla iletebilmesi sağlanmış, bu yapılırken ayrıca kıtalar arası iletişim de gerçekleştirilmiştir.
Bu örnekteki “anahtar kelime” propagasyon kavramıdır. Kısa Dalga (HF) haberleşmesinde çok önemli bir etken olan “propagasyon” (bazen bu kavram için “şartlar” kelimesi de kullanılmaktadır), bir istasyonun hedeflediği istasyona ulaşmasını mümkün kılmayabilmektedir. Oysa başka bir istasyon hem mesaj iletmek isteyen hem de mesajın gönderilmek istendiği istasyonu duyabilmektedir. Bu durumda bu istasyon, gönderilmek istenen mesajı kolaylıkla aktarabilmekte (“qsp”) ve sorun çözülmektedir.
Benzeri durumlar VHF veya UHF simpleks, hatta bazen röle haberleşmesinde de karşımıza her gün çıkmaktadır.
Bundan da anlaşılacağı üzere, “aktarma” (“qsp”, “relay”) işlemi, amatör telsizciliğin “olmazsa olmaz” bir aracıdır.
Çok sayıda istayonun belli bir buluşma frekansında bu işlemi yürütmek istemesi durumunda ise “çevrim” kavramı gündeme gelmektedir. Böyle bir durumda akıcılığı sağlamak için “en fazla sayıdaki istasyonu duyma yeteneğine sahip” bir istasyon “çevrim kontrol istasyonu” (ingilizce “net control station”) görevini üstlenerek belirli bir metod ve düzen içinde “trafiği düzenlemektedir”. Bu “lider istasyon” tarafından verilen “trafik kurallarına” uyumlu davranılması halinde iletişim sorunsuz şekilde sağlanabilmektedir.
Bu mekanizmanın iyice “benimsenmesi” ise, zaman zaman yapılan “idmanlar” vasıtasıyla sağlanmaktadır. Yöremizde belirli aralıklarla düzenlenen “çevrimler” de bu amaca yöneliktir.
Çevrim kavramı ile ilgili bu temel bilgileri doğrulayan ilginç bir örnek ise dünyanın en büyük amatör telsiz derneği olan ARRL’nin isminin açılımıdır. 1914 yılında kurulan bu derneğin ismi Amateur Radio Relay League, yani mealen “amatör telsiz aktarım birliği” olarak konmuş ve kurulduğu tarihten beri bu şekilde süregelmiştir. Bu örneğin, “çevrim” ve “aktarım” kavramlarının önemini yeterince anlattığını düşünüyorum.
Son olarak bir başka ilginç örneğe de değinmek istiyorum. Geçtiğimiz yıl, komşumuz Yunanistan’ın ulusal Amatör Telsizcilik Derneği RAAG’nin 50. yıldönümü etkinlikleri çerçevesinde gerçekleştirilen bir ortak etkinlikte, Antik Çağdaki Truva Savaşının sona erdiği bilgisinin ateş kuleleri vasıtasıyla iletilmesinden esinlenerek, “Barış ve Dostluk için Amatör Telsizcilik” mesajı ateş kulelerinin bulunduğu mekanlarda kurulan istasyonlar aracılığıyla 2 metre bandında simpleks haberleşmeyle iletilmiştir. TRAC tarafından Truva Harabeleri yakınında kurulan TC3TROY özel işaretli istasyon tarafından bu mesajın verilmesi ile başlayan etkinlikte, Kazdağları silsilesinde konuşlanan TC3IDA istasyonu tarafından Limni Adasındaki SX8FRA aktarılmış, bunu takiben Yunanistan’daki 6 istasyon tarafından yapılan aktarılma işlemi neticesinde mesaj nihai hedefi olan ve Mora Yarımadasının güneyinde konuşlanmış bulunan SX3FRH istasyonuna ulaşmıştır. Böylece, normalde 2 metre bandında doğrudan haberleşmesi mümkün olmayan iki nokta arasındaki bilgi aktarımı sorunsuz şekilde gerçekleşmiştir. “Fryktorias” (“Ateş Kuleleri”) isimli bu çalışma ile ilgili olarak RAAG web sayfasında resimler ve bilgiler mevcuttur.
Makalemin son bölümünde değinmekte yarar gördüğüm bir başka ve ana konumuzla bağlantılı husus ise “Afet Haberleşmesi” başlığı. Özellikle aramıza yeni katılanlar, bazen de “bazı eskiler” tarafınca “sorgulandığı” gözlenen bu çalışma kolu her şeyden önce “gönüllülük” esasına dayalı ve telsiz haberleşmesinin uygulanması ile eşzamanlı olarak başlayan amatör telsizciliğin ise en parlak uygulamaları arasında ön planda duran bir etkinlik. Bunun sonucunda da amatör telsizciliğe yeterli frekans spektrumunun tahsis edilmesinin ötesinde, 2003 yılındaki WRC-2003 toplantısında ITU tarafından 40 metre bandında 100 kHz ek tahsis yapılmasının temel nedeni. Anılan toplantı öncesinde dönemin ITU Genel Sekreteri tarafından tüm ITU üyelerine gönderilen bir çağrı ile, bu ek tahsisin “vazgeçilmesi ve yerinin doldurulması mümkün olmayan önem derecesine sahip amatör telsiz afet haberleşmesinin sürdürebilirliğinin sağlanması için bu madde taslağına mutlaka olumlu oy verilmesi” istendi. Sonuç olarak ticari nitelikli radyo yayını servisinden bu spektrum alınarak bu gerekçeyle amatör servise tahsis edildi. Sanırım, bu bilgi amatör telsiz afet haberleşmesi kavramının zihinlerde doğru yeri almasına yardımcı olacaktır. Dünya Amatör Telsizcilik Günü çerçevesinde bu yıl için ilan edilen slogan da bir başka önemli ipucu. Ülkemizin, dünyada en fazla sayıda ölümcül depremin yaşandığı ülke olduğu gerçeği de hatırlanmasında yarar gördüğüm bir başka husus.
73 s